Тирана не сака да го пропушти состанокот со новиот бран на проширување на ЕУ закажан за 2030 година. Оној што, по години ветувања, илузии и чекори назад, ќе го засега Западен Балкан. Заедно со Црна Гора, Албанија го забрзува процесот и поставува пример за шесте долгорочни ветени партнери. Шест месеци по формалниот почеток на преговорите, денес (14 април), Брисел и Тирана отворија амбициозен нов пакет поглавја на кои ќе работат во пресрет на пристапувањето, она за внатрешниот пазар.
Утрово, албанскиот премиер Еди Рама се сретна во Брисел со претседателот на Европскиот совет, Антонио Коста, пред да замине во Луксембург – каде што се состануваат министрите за надворешни работи на 27-те земји-членки – за четвртата конференција за пристапување. Во кратка прес-конференција пред билатералната средба, двајцата лидери го истакнаа напредокот што Тирана го постигна на патот на пристапување, што за само неколку месеци значеше дека може да се отворат кластери за таканаречените клучни поглавја – кои ги опфаќаат судството и основните права, правдата, слободата и безбедноста, јавните набавки, статистиката, финансиската контрола – и за усогласувањето со надворешната и безбедносната политика на ЕУ.
„Има многу работи за дискусија, но генерално, многу сум охрабрен од овие случувања и навистина сум посветен на исполнување на сите обврски во распоредот за завршување на преговорите до 2027 година“, потврди Рама. Тоа е амбициозна цел што неодамна ја постави комесарката за проширување на ЕУ, Марта Кос, посочувајќи ја Албанија и Црна Гора како две земји-кандидатки со „реални изгледи“ за завршување на преговорите помеѓу 2026 и 2027 година.
Подгорица е понапред, откако веќе отвори 33 преговарачки поглавја од 35, од кои три веќе се привремено затворени. Сепак, во споредба со Тирана, напредува бавно: пристапните преговори со Црна Гора се стари повеќе од една деценија, бидејќи се отворија во јуни 2012 година.
Откако Европската комисија одлучи да го одвои пристапниот пат на Албанија од Северна Македонија, Рама отвори преговори за 16 поглавја. Денешниот состанок ќе ги започне деветте поглавја за внатрешниот пазар, кои опфаќаат слободно движење на стоки, слобода на движење на работници, право на основање и слобода на обезбедување услуги, слободно движење на капитал, корпоративно право, право на интелектуална сопственост, политика на конкуренција, финансиски услуги, заштита на потрошувачите и здравјето. „Нашата амбиција е да отвориме повеќе во текот на оваа година; имаме многу конкретна програма и сакаме да ја одржиме“, рече Коста.
Еди Рама и Антонио Коста
Претседателот на Европскиот совет повтори дека проширувањето кон Западен Балкан „е јасен политички приоритет за Европската Унија, тоа е нашата вистинска посветеност кон регионот и тоа е најважната геополитичка инвестиција – за мир, за просперитет и за стабилност на нашиот континент“. Затоа, во рамките на процесот на „заслуги“ со седиште во Брисел, важно е да не се заборави и на другите земји во регионот. Србија, Босна и Херцеговина, Северна Македонија и Молдавија се уште поназад.
ЕУ има повеќе проблеми со Белград. Авторитарниот и сè понепопуларен претседател Александар Вучиќ е преплавен од масовни протести од минатиот ноември, а во надворешната политика им намигнува на Москва и Пекинг. Иако напредокот во реформите е бавен и фрагментиран за другите три, најмалиот заеднички именител е усогласувањето со надворешната и безбедносната политика на ЕУ. За да испрати сигнал до регионот, Коста најави дека ќе ги посети сите шест земји од Западен Балкан кон средината на мај.