Создавањето независно европско етичко тело, за кое бараа главните институции на ЕУ по епидемијата од Катаргејт во декември 2022 година, се движи бавно напред и е сè повеќе празен проект. По „не“-то на Европскиот совет и Советот на Европската унија, кои веќе се откажаа пред повеќе од една година, сега и Европскиот парламент се повлекува. Денес (14 мај), Комитетот за уставни прашања (AFCO) го отфрли спроведувањето на договорот за телото кое треба да ги развие и примени истите етички и транспарентни стандарди во сите простории во Брисел.
Опозицијата од Европската народна партија (ЕПП), која се согласи со десничарските и крајно десничарските групи за да го поништи предлогот за ажурирање на парламентарниот деловник потребен за вклучување на телото, беше одлучувачка, побивајќи ја обврската преземена од претседателката на Европскиот парламент, Роберта Мецола, која е дел од ЕПП. При пребројувањето на гласовите, предлогот беше отфрлен со 13 гласови „за“ и 17 „против“.
Формирањето на новото тело беше предложено од Европската комисија во јуни 2023 година, по корупцискиот скандал во кој беа вклучени Катар и Мароко и неколку европратеници и помошници. Веќе лишено од неколку прерогативи, вклучувајќи истражни овластувања и можности за санкционирање, во предлогот на тогашната комесарка Вера Јурова, по патот ја изгуби поддршката од две од деветте институции што требаше да бидат дел од него (покрај Европскиот совет и Советот на ЕУ, Европската комисија, Парламентот, Комитетот на регионите, Комитетот за економски и социјални прашања, Европската централна банка, Судот на ревизори и Судот на правдата на ЕУ).
Лидерите на групите на ЕНП, Манфред Вебер, од С&Д, Ираче Гарсија Перез, од Ренов, Валери Хајер и од Зелените, Тери Рајнтке, заедно со претседателката на Европскиот парламент, Роберта Мецола.
Парадоксално, самиот Европски парламент, во резолуција усвоена на 12 јули 2023 година, го осуди „незадоволителниот“ предлог бидејќи – како што се вели – „не предлага создавање на вистински независно тело“. Улогата на телото, во договорот постигнат во мај 2024 година од страна на институциите, би била да воспостави заеднички стандарди за етичко однесување на членовите и формален механизам за координација и размена на мислења за етичките барања меѓу институциите.
Сепак, ЕНП, која во последниот состав беше обврзана на единственото можно мнозинство – она со прогресивното крило составено од либерали, социјалисти и зелени – одлучи еднаш засекогаш да му го сврти грбот на проектот, врз основа на новиот состав на Европскиот парламент, во кој десничарските групи – конзервативци (ECR), патриоти (PfE) и суверенисти (ESN) – се во пораст и се способни да обезбедат алтернативно мнозинство. Мнозинство кое веќе беше тестирано во последните месеци за да се разводнат неколку досиеја поврзани со зелената транзиција.
„Секогаш сме биле за мерки за зголемување на етичките стандарди и одговорност; сепак, силно се спротивставивме на создавањето ново надворешно тело за регулирање на внатрешното работење на Европскиот парламент“, се вели во белешката што ја дистрибуираше ЕНП. Лорант Винце, пратеник од Народниот парламент и член на комитетот AFCO, рече дека телото „ќе ја прекрши презумпцијата на невиност и јавно ќе ги стигматизира политичарите“. Според ЕНП, „наместо да создаваме нови структури, треба да ги зајакнеме постојните тела за спроведување на законот, како што се Европската канцеларија за борба против измами (OLAF) и Европската канцеларија на јавниот обвинител (EPPO), со тоа што ќе ги поставиме покрај нашите национални судства“.
Социјалистите и либералите, избодени во грб од сојузниците кои, и покрај договорите за соработка и потпишаните разбирања, сè повеќе се борат да останат во редовите на проевропското мнозинство, се во бес. „Денес Европската народна партија ја фрли маската“, рече Сандро Гози, европратеник од Обновените либерали, осудувајќи „сериозна и лицемерна одлука: тие зборуваат за транспарентност, но гласаат против неа“. Осуда и од Социјалдемократите (S&D), чиј известувач во сенка за предлогот за ажурирање на регулативата, Хуан Фернандо Лопез Агилар, рече: „Конзервативците се подготвени да повикаат на транспарентност за невладините организации, но ја мразат идејата кога таа може да се примени кај нив“.
Координаторите во AFCO од групите S&D, Renew, Зелените и Левицата испратија писмо до Метсола барајќи од неа да ја почитува посветеноста на Парламентот кон Етичкиот одбор. Сепак, патот сега е само нагорен. Според она што парламентарни извори го изјавија за новинската агенција Policy Europe, „следните чекори моментално се дискутираат на различни нивоа, а опциите вклучуваат и резолуција на пленарна седница. За време на состанокот на AFCO, Зелените ја објавија својата намера да побараат совет од правната служба за ова прашање“.