Пристапот до буџетот на ЕУ за Западен Балкан остана ограничен и многу непропорционален на неговото ниво на пазарна интеграција, при што распределбите беа главно непроменети во последните три буџетски циклуси. Ова беше дискутирано за време на панелот „Предизвикување на наративот „недостиг на административни капацитети“ на Форумот за граѓанско општество (CSF).
Панелистите оценија дека и актерите од Западен Балкан и од ЕУ се залагаат за зголемено финансирање за регионот за поддршка на економската конвергенција и исполнување на критериумите на ЕУ. Сепак, оваа промена бара акумулирање на поголеми суми за земјите кандидати во услови на зголемени потреби во буџетот на Унијата.
Понатаму, беше споменато дека земјите од Западен Балкан треба да бидат подготвени да испорачаат зрели проекти и да обезбедат нивна имплементација, притоа извлекувајќи поуки од претходните проширувања за да добијат увид во справувањето со тесните грла во однос на капацитетите за апсорпција и рационализирање на финансирањето од ЕУ за да се исполнат барањата за членство.
Симонида Кацарска, директорка на Институтот за европска политика во Скопје, ја истакна потребата од посеопфатен дијалог за единствениот пазар. Овој дијалог треба да се фокусира на прашања како што се пристап до фондовите на ЕУ и зголемување на финансиската поддршка за трансформацијата на регионот.
Според неа, граѓанските организации разговараат за начините за подобро искористување на постоечките средства и зголемување на нивната достапност. Таа ја истакна важноста од инклузивен процес при планирањето и спроведувањето на претпристапните фондови.
Кацарска ја истакна потребата од вклучување и ангажирање на сите засегнати страни во процесот и истовремено подобрување на транспарентноста во распределбата на средствата од ЕУ.
Во препораките, граѓанските организации бараат од Европската комисија да претстави формален план за зајакнување на претпристапната помош во среднорочниот преглед на Повеќегодишната финансиска рамка (ММФ). Тие препорачаа преглед на модалитетите за спроведување на претпристапната помош, вклучително и олеснување на децентрализираното управување со помошта.
Тања Мишчевиќ, министерката за евроинтеграции на Србија, ја истакна потребата од повеќе детали за Планот за раст на Западен Балкан, што го најави претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен.
Дрита Абдиу Халили, државен секретар и заменик главен преговарач со ЕУ на Северна Македонија, истакна дека земјите од Западен Балкан треба да ја зголемат транспарентноста, да ги вклучат сите релевантни чинители и да ја соопштат интеграцијата во ЕУ и фондовите на ЕУ со пошироката јавност.
„Потребен ни е поструктуиран дијалог и порано ангажирање на засегнатите страни во процесот на програмирање. Треба да ја зајакнеме и регионалната соработка бидејќи се соочуваме со многу заеднички проблеми, теми и предизвици“, оцени таа.
Економистката Амбре Мокорпс од Виенскиот институт за меѓународни економски студии сугерираше дека искуството на Романија, Бугарија и Хрватска во апсорпцијата на фондовите на ЕУ може да биде многу корисно за кандидатите од Западен Балкан. Таа нагласи дека нивното искуство покажува дека капацитетите се клучни за максимално искористување на расположливите средства од ЕУ.
Ања Босилкова-Антовска, раководител на застапување во Балканската мрежа за граѓански развој, зборуваше за важноста од вклучување на ГО и нивната експертиза во програмирањето на ИПА. Таа истакна дека во регионот нема доволно политичка волја за вклучување на граѓанските организации во овие процеси, додавајќи дека ЕУ треба да бара поголема вклученост.
„Земјите од Западен Балкан може да изгледаат добри на хартија со законодавството, но имплементацијата е слаба. Во пракса, влошување има и во соработката со ГО. Дури и во Северна Македонија, каде што соработката беше силна, има сè поотпорен пристап кон ГО и недостаток на суштински дијалог“, рече таа.
Дамир Миљевиќ, член на Управниот одбор на RESET, се согласи дека нема доволно транспарентност и информираност во целиот процес. Тој ја истакна потребата од финансирање одржливи проекти, особено во областите на обновливите извори на енергија и транзицијата на енергијата во регионот